SULUSARAY (Sebastapolis)  Sulusaray Tokat’ın 68km Güneybatısında bulunmaktadır. Sebastapolis Yunanca kelimedir. “Sebasta” büyük, ulu, azametli; “Polis” kent anlamında olup “Sebastapolis” büyük, azametli, ulu kent anlamına gelmektedir. 1986 yılında o zamanki Sulusaray Köyü’nde Müze Müdürlüğüne bağlı uzmanlar tarafından yapılan incelemeler sonucunda hemen hemen her evin bir köşesinde duvarlarında ve içerisinde çeşitli mimari kalıntıların (Arşıtyav,sitel v.s.) yer aldığı görülmüştür. Konu bir raporla Kültür Bakanlığına iletilmiş, bu raporda burada antik bir şehrin olduğu kanısına varıldığı belirtilmiş ve antik şehrin sitrat grafiğinin belirlenmesi için kurtarma ve sondaj kazılarının yapılması gerektiğini bildirilmiştir. Bakanlıktan alınan izin ile 1987 yılında kurtarma kazılarına başlanıldı. 1987-1991 yılları arasında yapılan kazılar sonucunda önce çevrede dağınık halde bulunan taş eserler, mimari kalıntılar belediyenin göstermiş olduğu bugünkü kaymakamlık binası önünde bir açık hava müzesi görünümünde düzenlendi . Bu eserler resimlenerek envanterlendi halen ilçe evlerinin üzerinde bulunduğu höyüğün değişik yerlerinde sondaj kazıları yapılarak höyüğün sitratikrafisi tespit edildi. Höyüğün M.Ö 3000 yılda Eski Tunç, M.Ö 2000 yılda Hitit, M.Ö 1000 yılda Frigler zamanında iskan edilmiş olduğu kazılarda ortaya çıkan pişmiş toprak eserlerle tespit edilmiş olup çıkan bu eserler Tokat Müzesinde sergilenmektedir. Ayrıca antik kentte yapılan sondaj çalışmalarında antik kentin sur duvarları bir kilise kalıntısı, bir hamam ayrıca tabanı mozaiklerle kaplı olan sağlık merkezinin varlığı tespit edilmiştir. Bu sağlık merkezinin taban mozaiklerini yerinde korunamayacağı görülmüş daha sonra ilçe belediyesinin tahsis ettiği bir arsada Müze Müdürlüğünce yapılan bir binanın tabanına orjinali gibi monte edildi. Bugün bu bina bir açık hava müzesi görünümündedir. Bu durum yapılan kazılar sonucunda tesçil edilmiştir. Ancak bununla da kalınmamış kilometrelerce uzaktaki çevre köylerde de (Çermik Köyü, Çırdak Köyü, Dutluca Köyü) yapılan araştırmalarda bu medeniyetlerin burularda da yaşadığı çıkarılan sütun, sitel ve mimari kalıntılardan anlaşılmaktadır. Günümüzde Sulusaray bir açık hava müzesi görünümündedir. Halen höyük üzerinde bulunan ilçenin höyük üzerinden kaldırılarak başka bir yere nakledilmesi gerekmektedir. Ancak bu şekilde sağlıklı bir araştırma yapılacak ve binlerce yıl öncesinin medeniyeti tüm çıplaklığıyla ortaya çıkartılabilecektir. TERMAL TURİZMİ (SULUSARAY KAPLICALARI)  Tokat’ın 68 km. Güneybatısındadır. Tarihi Nicepolis harabeleri arasında yer alan Sulusaray Kaplıca’ları bölgenin en önemli kaplıcasıdır. 1962 yılından sonra modern tesislere kavuşmuş ve yıldan yıla ilaveler yapılarak daha da genişletilmiştir. Bu gün 2 otele sahip olan kaplıca; özel banyoları, havuzları, lokanta ve gazinosuyla yıl boyunca hizmet verebilmektedir. 55 derece su sıcaklığına sahip kaplıcalar romatizmal hastalıklara, bağırsak, mide, böbrek, safra kesesi, karaciğer ve kadın hastalıklarına şifa vermektedir. Kaplıcanın bulunduğu yerde kiraya verilebilen pansiyonlar, konaklama yerleri, çadırları ile gelerek kamp kurmak isteyenlere de güvenliği sağlanmış kamp yerleri verilmektedir.  Sulusaray Sulusaray (Sebastopolis) Tokat il merkezine 69 km,Artova İlçe merkezine 30 km, Yeşilyurt İlçe merkezine 11 km uzaklıkta, 1990 tarihinde Yeni İlçe olmuş yerleşim yeridir. İlçe etrafı dağlarla çevrili bir ova üzerinde, Çekerek ırmağı kenarındadır. Antik Sebastopolis kentinin kuruluşu henüz kesin olarak bilinmemektedir.Bazı kaynaklarda M.Ö.1. Yüzyılda kurulmuş olduğu kayıt edilmektedir. Roma İmparatoru Trajan zamanında (M.S. 98-117) Pontus Galaticus’la, Polemoniacus eyaletlerinden ayrılarak Capadokia eyaletine dahil edilmiştir. Bu konudaki kitabe Capadokia Valisi Arrian adına şehrin ileri gelenleri ve halkı tarafından dikilmiştir. Sebastopolis kelime olarak Yunancadır.Sebasto;büyük,azametli; polis; şehir anlamında olup, Büyük azametli şehir demektir.Bazı kaynaklarda Heraclepolis olarak geçmektedir ki bu konuda şehrin kuzeyindeki Çekerek Irmağı üzerinde kurulu köprüde bir kitabe yer almakta olduğu belirtilmektedir. Heraclepolis,Herakles şehri anlamına gelmektedir. Heracles Yunan ve Roma mitolojisinde gücü kuveti simgeleyen yarı tanrı bir varlıktır.Bu anlamı ile Sebastopolis ile aynı manayı ifade eder. Sulusaray Sebastopolis hakkında Vitali CUİNET(1880-1892)yılları arasırdaki gezi ve incelemsinden “La Turkie d’Asie Geographie Administrati ve Statistikue destoriptive et Raisonnee de Chakue province de L’ asi Mineure”adlı eserinde şöyle bahsedilmiktedir.Sulusaray Pompe tarafından kurulmuştur.Mithridat Eupator’un savaşlar sonucu Pompe’ye yenilip Sulusaray’ı yakıp yıktığı zaman kendisi tarafından tekrar burasını imar edip Nicopolis ve Sebastopolis şehri olarak kurduğunu ,halen toprak altında kalan kent Timur Anadolu ‘ya geldiğinde halkın kendisine karşı koymaları nedeniyle tekrar yakılıp yıkıldığı zannedilmektedir.Bu harebeler üzerine kurulan Sulusaray ilçesi ismini her halde saray harabeleri arasından kaynayan kükürtlü bir sudan almaktadır.Buranın ev inşaatlarında çokc güzel işçilikle bütün heykeller ,başlar,kollar ve yazılı levhalar kullanılmıştır.Tarlasını süren çiftçinin sabanına içi altın ve gümüş para dolu antika vazoların takılması ve bulunması olağandır.O günlerden bu günlere kadar burularda düzenli çalışma yapılmamıştır.Ancak 1987 yılında Tokat Müze Müdürlüğünce yapılan kurtarma ve sondaj kazıları sonucunda elde edilen verilerle daha önce ortaya çıkmış bulunan mimari parçalar değerlendirildiğinde kentin Hellenistik,Roma ve Bizans döneminde önemli bir yerleşim alanı olduğu anlaşılmaktadır. Comana Pontika da (Antik Tokat) yapılan yüzeysel araştırmalar sonucu elde edilen buluntular ile büyük benzerlik göstermektedir.İlçemizde 1987 yılında yapılan kazılar esnasında bulunan tarihi eserlerin bir kısmı Tokat Müzesinde sergilenmektedir. Bir kısmı ilçemizde bulunan açık hava müzesinde muhafaza edilmektedir. Sulusaray İlçesi daha önce Mart 1921 de Tokat’a bağlı merkezi olarak mülki taksimatta yer almıştır. 1923 depreminden sonra Sulusaray’ın büyük hasar görmesi ile İlçe merkezi Sulusaray’dan alınarak Tokat iline bağlı Çamlıbel Bucağına nakledilmiştir. Bir süre sonra 1 haziran 1944’de Artova’ya nakli yapılarak İlçe merkezi mülki taksimat’ta yerini Artova’ya bırakmıştır. Daha sonra Sulusaray 04.07.1987 tarihinde Yeşilyurt İlçe olması ile Yeşilyurt’a kasaba olarak bağlı kalmıştır.20 Mayıs 1990 tarih ve 20523 Sayılı Resmi Gazete ‘de yayınlanan 3644 sayılı kanunla 12.08.1991 tarihinde Kaymakam Fatih DAMATLAR’ın göreve başlaması ile İlçe olarak fiilen ve resmen faaliyetine başlamıştır. TAPINAK Kentin kuzey doğusunda sur duvarlarına yakın yerde kazılar sonunda çıkarılan durumu ile doğu –batı yönünde yarım daire biçiminde büyük bir apsisli,güney tarafında dıştan köşeli,içten yarım daire formlu daha küçük apsisli bir yapıdır.Duvarlar blokaj sistemle işten ve dıştan taş arasında moloz malzeme ile örtülmüştür.Tapınağın kazısı tamamen tamamlanmamış olduğundan kime adandığı tespit edilememiştir. HAMAM Antik kentin doğu tarafındadır.Yapılan kazılar sonucunda ön planda toprak zeminli yangın izi görülen,moloz taş duvarla bölüm açığa çıkartılmıştır. Daha sonra kesme taşlarla gerçekleştirilmiş iç kısımlara doğru üçer kademe yapan iki ayakla,bu ayakların arasında konumlandırılmış iki sütun kaidesi vardır. Kaidelerden biri halen yerinde olup,diğeri köylüler tarafından yerinden alınmıştır. Halen duvarlarında kükürt izleri bulunan hamamın antik çağda bugün ilçenin 3 Km. güneybatısında faaliyetini sürdüren kaplıcanın suyu ile çalıştığı kuvvetli bir ihtimaldir. ŞEHİR SURLARI Kentin doğusunda yapılan kazılarda l7 m. Boyunda açığa çıkartılan duvar kalıntısı çok büyük blok kesme taşlarla harç kullanılmadan gerçekleştirilmiştir. Duvarı destekleyen iki adet dörtgen payanda görülmektedir. Ayrıca duvar yüzeyinde iki adet mazgal açıklık bulunmaktadır.  SEBASTOPOLİS AÇIK HAVA MÜZESİ  1987 yılında sondaj ve kurtarma çalışmaları sırasında Tokat Müzesi Müdürlüğünce çıkarılan mimari parçaların ve diğer tarihi eserlerin uygun bir yerde sergilenmesi kararlaştırılmıştır. İlçe Belediyesinin gösterdiği ve şu andaki Hükümet Konağının yanındaki uygun görülen bir alanda eserler toplanarak yerli ve yabancı turistlerin ziyaretine sunulmuştur.